حکمت ایرانی بنا بر ریشهشناسی ادبی اساطیری و باستانی است و با عنوان جاویدان خرد شناخته میشود. در نهضت ترجمهی سدههای ابتدائی هجری بازگردانی مفصلی به عربی توسط ابنمُسکَویه از جاویدان خرد انجام و حکمهالخالده نامیده شد. پس از چند سده توسط نصیرالدین طوسی تحقیق و تلخیصی از کتاب عربی صورت گرفت و اخلاق ناصری نوشته شد.
حکمت باستانی ایرانیان با توجه به تالیفات اندیشمندان و خردورزان اسلامی سه ساحتی است:
حکمت منزلی حلقهی مفقودهی تربیت اسلامی است. در قرآن به اقربین و عشیره اشاره شده است اما به خانواده دلالت و هدایتی ندارد. عرب بادیهنشین در خیمه و چادر زندگی میکرد و با مدنیت و خانه و منزل میانهای نداشت.
حکمت منزلی با توجه به فقه جواهری و تقدم عقلانیت و خرد بر اشعریگری و اجتهاد اخباری و بالاتر از آن بنا بر هدایت پیامبر مبنی بر اخذ حکمت از ثریا توسط اهلفارس پشتوانهی شرعی دارد. اگر ادلهی روایی و نقلی مأخوذ و مصدر ارجاع نباشد قرآن کفایت از اثبات ماهیت شرعی حکمت خانوادگی است. یکی از القاب یعقوب پیامبر اسرائیل است که از دو بخش اسراء و ایل تشکیل شده است. اسراء به خانه و خانواده اشاره دارد. یکی از دلایل فضیلت جاویدان و همیشگی فرزندان یعقوب پیامبر بر دیگر اقوام سامی تقدم حکمت منزلی بر حکمت فردی و نحوهی اتصال حریم فردی توسط خانه و خانواده به نشئات اجتماعی و محیط کاری است. بنا به دلایل اربعهی ذیل حکمت منزلی حجیت ظاهرهی شرعیه دارد: